Rodzaje wierteł SDS – czym różnią się SDS, SDS Plus i SDS Max?

Wiertła SDS to dziś standard wśród profesjonalistów pracujących z betonem, kamieniem i cegłą. Ich konstrukcja, sposób mocowania i wytrzymałość czynią je niezastąpionym narzędziem w budownictwie, montażu oraz pracach instalacyjnych. Ale czym właściwie jest system SDS, jaka jest jego geneza, i czym różni się SDS Plus od SDS Max? Oto kompletne kompendium wiedzy o wiertłach SDS.

Geneza i znaczenie nazwy SDS

Nazwa SDS pochodzi od niemieckiego Steck-Dreh-Sitz, co można przetłumaczyć jako „włóż–obróć–zatrzaśnij”. System został opracowany w latach 70. XX wieku przez firmę Bosch, która poszukiwała rozwiązania pozwalającego na szybkie mocowanie wierteł bez użycia klucza. W języku angielskim często spotyka się również rozszyfrowanie “Special Direct System” lub “Slotted Drive System” – oba określenia podkreślają zasadę działania systemu, czyli mocowanie poprzez specjalne rowki na trzpieniu wiertła.

Główna cecha systemu wierteł SDS

Najważniejszą cechą systemu SDS jest sposób mocowania wiertła w uchwycie wiertarki udarowej lub młota. W przeciwieństwie do klasycznych wierteł cylindrycznych, SDS wykorzystuje specjalne rowki w trzpieniu, które pozwalają na:

• szybkie wkładanie i wyjmowanie wiertła bez klucza,
• pewne, automatyczne blokowanie w uchwycie,
• przenoszenie dużych sił udarowych bez ryzyka poślizgu,
• amortyzację drgań, co wydłuża żywotność zarówno wiertła, jak i elektronarzędzia.

Dzięki temu system SDS zapewnia nie tylko wygodę, ale też maksymalną efektywność wiercenia w twardych materiałach, gdzie liczy się zarówno moc udaru, jak i stabilność osadzenia wiertła.

Rodzaje wierteł SDS

Wiertła SDS to fundament nowoczesnego wiercenia udarowego. Ich system mocowania pozwala na szybkie, pewne i bezpieczne przenoszenie energii udaru, dzięki czemu praca w betonie czy kamieniu staje się znacznie łatwiejsza i efektywniejsza.

• SDS Plus – do prac lekkich i średnich, najczęściej używany,
• SDS Max – do ciężkich zadań budowlanych,
• SDS Top – dziś raczej historyczny.

Wybierając odpowiedni typ, zwróć uwagę na moc młotowiertarki, jakość wiertła oraz renomę producenta. Dobrze dobrany zestaw to gwarancja trwałości, szybkości i precyzji pracy – niezależnie od tego, czy wiercisz pod kołek, czy pod instalację przemysłową. System SDS występuje w trzech podstawowych wariantach, które różnią się budową trzpienia, średnicą i przeznaczeniem.

1. SDS Plus – uniwersalny standard

SDS Plus to najpopularniejszy typ mocowania, stosowany w większości wiertarek udarowych i młotowiertarek o wadze do ok. 4 kg.
Trzpień wiertła ma średnicę 10 mm i cztery rowki (dwa otwarte i dwa zamknięte), które odpowiadają za stabilne prowadzenie i przenoszenie momentu obrotowego.

Zastosowanie SDS Plus:

• wiercenie w betonie, cegle i kamieniu,
• prace instalacyjne i montażowe,
• mocowania kołków, kotew i prętów,
• lekkie kucie (po zastosowaniu dłuta SDS Plus).

Wiertła SDS Plus dostępne są w wielu wariantach długości – od krótkich (110 mm) po długie (do 1000 mm), a średnice mieszczą się zwykle w zakresie 4–26 mm. To idealne rozwiązanie dla elektryków, hydraulików i monterów.

2. SDS Max – do zadań ciężkich

SDS Max to system stworzony do pracy w ekstremalnych warunkach. Występuje w młotach udarowo-obrotowych o wadze powyżej 5 kg, przeznaczonych do wiercenia dużych otworów i kucia betonu zbrojonego.

Trzpień SDS Max ma średnicę 18 mm i pięć rowków – trzy otwarte i dwa zamknięte. Dzięki większej powierzchni styku z uchwytem, przenosi znacznie większy moment obrotowy i siłę udaru.

Zastosowanie SDS Max:

• wiercenie otworów o dużych średnicach (do 52 mm i więcej),
• kucie i rozbijanie betonu konstrukcyjnego,
• prace wyburzeniowe,
• wiercenie pod przepusty instalacyjne i kotwy chemiczne.

To system dla profesjonalistów budowlanych, ekip remontowych i specjalistów od robót konstrukcyjnych.

Czym różni się SDS Plus od SDS Max?

Systemy SDS, SDS+ i SDS Max różnią się przede wszystkim średnicą trzpienia, a co za tym idzie – mocą, zastosowaniem i kompatybilnością narzędzi.

• SDS i SDS+ mają trzpień o średnicy 10 mm,

• natomiast SDS Max – aż 18 mm.

Ta pozornie niewielka różnica przekłada się na realną przepaść w możliwościach. Wiertła i dłuta SDS+ nie pasują do uchwytów SDS Max i odwrotnie, dlatego wybór odpowiedniego systemu ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i efektywności pracy.

SDS Plus ma trzpień o średnicy 10 mm i przeznaczony jest do lżejszych prac w betonie i murze. SDS Max ma trzpień 18 mm i stosowany jest w ciężkich młotach udarowych – do wiercenia dużych otworów i kucia betonu konstrukcyjnego.

3. SDS Top – dziś rzadko spotykany

Choć mniej popularny, warto wspomnieć również o SDS Top – systemie pośrednim między SDS Plus a SDS Max, z trzpieniem o średnicy 14 mm. Stosowany był w młotach o mocy ok. 4–5 kg, ale obecnie prawie całkowicie został wyparty przez SDS Plus i Max.

Z czego wykonane są wiertła SDS?

Profesjonalne wiertła SDS produkowane są z wysokogatunkowej stali stopowej, a część robocza najczęściej zawiera lutowany węglik spiekany (tzw. płytka HM). To właśnie ta płytka decyduje o zdolności wiertła do przebijania się przez beton zbrojony, granit czy kamień polny.

Najlepsze modele (np. Bosch, DeWalt, Makita) wykorzystują specjalne geometrie głowic, np. czteroostrzowe korony lub spiralne rowki odprowadzające urobek, co znacznie zwiększa prędkość i precyzję wiercenia.

Czy moc wiertarki ma znaczenie do wierteł SDS?

Tak, i to ogromne. Nawet najlepsze wiertło SDS nie spełni swojej funkcji, jeśli zostanie użyte w nieodpowiednim narzędziu.

• Dla SDS Plus zaleca się młotowiertarki o mocy 600–900 W i energii udaru do 3 J.
• Dla SDS Max – młoty o mocy 1200–2000 W i energii udaru od 6 do nawet 20 J.

Zbyt słaba wiertarka może nie poradzić sobie z dużym wiertłem, a zbyt silna może uszkodzić drobne wiertło SDS Plus.

Wiertło musi być zawsze dobrane do mocy i przeznaczenia sprzętu. Praca zbyt słabą wiertarką na dużym wiertle SDS Max może skończyć się przegrzaniem narzędzia, a zbyt silny młot z wiertłem SDS Plus – jego szybkim zniszczeniem.

System SDS wykorzystywany jest nie tylko w wiertłach, ale również w dłutach, przebijakach, szpicach i koronach rdzeniowych. Dzięki temu młotowiertarka może stać się wszechstronnym narzędziem do wiercenia, kucia i wyburzania, bez konieczności stosowania różnych uchwytów.

Warto też wiedzieć, że nie każde wiertło pasuje do każdego uchwytu SDS – SDS Plus nie współpracuje z SDS Max bez specjalnych adapterów. Zawsze należy dopasować rodzaj wiertła do systemu mocowania elektronarzędzia.